کتاب بررسی دلالت‌های زیبایی‌شناسی و معنایی رنگ طلایی در کتاب‌آرایی و تذهیب عهد تیموری

چکیده:

انسان از دیرباز با هنرهای گوناگون آشنایی داشته و با کشیدن نقاشی و طراحی بر روی سنگ، دیوار، سفال و سایر موارد و وسایل دنیای پیرامون خود را زینت می‌بخشیده است و آثار هنری ارزشمندی را پدید می‌آورده است.

کتیبه ­ها، نقش برجسته‌ها و تزئینات نسخ، همانند کتاب آرایی هر یک از این هنرها انسان را به سمت اهمیت زیبایی و تزئینات متونی که برای آنها ارزش بالایی داشته جذب می‌کند. در کنار اهمیت تزئین و دلالت‌های زیبایی شناسانه در عرصه کتابت در دوره‌ی تیموری، این موضوع هنرمند را به سمت استفاده از مواد مرغوب و به دور از فساد پذیری جذب کرد که مورد استفاده قرار دهند. از جمله مواد مرغوب، استفاده از رنگ‌های طبیعی و درخشان در متون، مانند رنگ طلایی که کاربرد زیادی در تزئین متون از جمله کتاب مقدس داشته است.

رواج کاربرد رنگ طلایی در کتاب آرایی در دوره تیموری به معنای دلالت‌های زیبایی شناسانه به فراوانی مشاهده می‌شود، چرا که فی نفسه رنگ طلایی نمادی از پاکی و قداست می‌باشد. هنرمند با به تصویر کشاندن خلقت و هر آنچه که دارای ارزش می‌باشد، در قالب کتاب آرایی که همه از جنس فرهنگ و دلالت‌های زیبایی شناسی است، نه تنها به رضایت باطن خود می‌رسید، بلکه فرهنگ و دلالت‌های معنایی و زیبا شناسانه خود را اشائه داده و بسیاری از حرف‌ها را بیان می‌کند. در این زمان، هنگامی که هنر تزئین رنگ به خود می‌گیرد (به خصوص رنگ طلایی)که در تفکر اسلامی این رنگ در مدار نور حاصل می‌شود (همان گونه که نور در شکل تجزیه نشده دارد) و نمادی از وجود الهی و عقل الهی است. در واقع هنرهای سنتی مانند خوشنویسی و تذهیب هر دو برگرفته از ذهن هنرمند است و این خود از عالم مادی و عالم خیال و ذهن هنرمند می‌باشد. این خیال نشأت گرفته از نشانه‌هایی است که از جانب خداوند در زمین برای بشر تدارک دیده شده است و هنرمند برای نشان دادن این هنرها و تراوش ذهن خود به مخاطب می‌بایست از موادی استفاده کند که دارای مقاومت و ارزش باشد.، لذا رنگ طلایی که از فلز طلای دارای انعطاف و مقاومت در برابر فساد پذیری استو دارای درخشندگی ذاتی نیز می‌باشد انتخاب می­کند تا بتواند ذات خداوند را همچون نورانیتی که با نشانه‌هایی از خود برای شناخت ما با هر چیزی بر این جهان گشوده است، برای انسان بازگو کند. در حقیقت هنرمند با استفاده از رنگ طلایی عالم ملکوت و پاکی را همراه با تلفیق گردش عالم مادی به عالم آخرت سوق و نشان داده است.